Deze zin kwam boven bij mij toen ik nadacht over een blog rond de zogenaamde “cirkel van invloed” (Stephen Covey). Het was een reclameslogan uit een grijs verleden, die ons aanspoorde om niet achteloos een sigaret in de natuur te gooien (roken was toen nog heel gewoon), ter voorkoming van bosbranden. In mijn praktijk als adviseur en coach is dit een veel voorkomende zin waarmee wordt aangegeven dat de knelpunten (“bosbranden”) in de bedrijfsvoering, een vervelende werksfeer of het niet behalen van de juiste resultaten, vaak het gevolg zijn van handelen of niet handelen van anderen. Dat intrigeert mij telkens weer, vandaar deze reflectieve schets.
“Kan ik er wat aan doen?” lijkt op het afwimpelen van het probleem, maar je kunt het ook zien als de start van de oplossingsrichting. Immers, om een probleem op te lossen is het eerst noodzakelijk om het te onderkennen, het herkennen en erkennen ervan. En vervolgens om te reflecteren op je eigen interactie daarbij. “Ben ik deel van het probleem, of zelf de oorzaak ervan? Is het wel een probleem voor mij, of juist voor een ander? Of denk ik dat het een probleem is voor die ander?” En dan komt de hamvraag: wat kan ik er aan bijdragen om het probleem op te lossen, om er (in populaire managementtaal) een uitdaging van te maken?
Het bezig zijn met zaken waar je zelf geen bijdrage aan kunt leveren of invloed op kunt uitoefenen maken je een zeer betrokken persoon. Echter daarmee alleen is niemand, inclusief jezelf, geholpen. “Kan ik er wat aan doen?” helpt je “óm te denken”. Nadenken over de vraag of je invloed kunt uitoefenen maakt je actief en helpt je om oplossingen te creëren in zaken en omstandigheden die je als vervelend of niet correct ervaart. Het maakt je onafhankelijker, laat je zelf nadenken over de oplossing en zorgt voor (zelf)ontwikkeling en zelfstandigheid.
Nu zul je zeggen: “dit is zo vanzelfsprekend, het is bijna naïef om hierover na te denken, laat staan daar een blog aan te wijden”. Dan wil ik je vragen: Let de komende tijd eens op reacties van jezelf of je omgeving. Grote kans dat je schrikt hoe vaak er eerst naar anderen wordt gekeken als het gaat om de oorzaak van een bepaalde problematiek.
Ik troost me dan met de gedachte dat bewustwording en reflectie verandering aanbrengen in houding en gedrag. Zeer onlangs nog mocht ik dat meemaken in mijn werkpraktijk. Een jonge medewerker die we hadden gesproken over zijn werkhouding gaf later aan: “Ik heb er eens over nagedacht, en ik moet constateren dat ik eigenlijk zelf verantwoordelijk ben voor een verbetering van de nu ontstane situatie.” En sinds lange tijd begroet hij zijn collega’s weer met “goedemorgen!”. Zeker: Je kunt er wat aan doen!